Cichy zabójca. Choruje już 60 proc. dorosłych Polaków

Nawet 60 proc. dorosłych Polaków ma podwyższony cholesterol – większość o tym nie wie. Hipercholesterolemia to cichy zabójca, który zwiększa ryzyko zawału i udaru. Od 1 maja badanie lipidowe trafiło do bilansu sześciolatka. To przełom w profilaktyce, który może uratować życie.

• – Wciąż jest niska świadomość skali problemu związanego z hipercholesterolemią 
  • – W Polsce choroba ta dotyka koło 60 proc. dorosłych, ale tylko nieliczni są świadomi swojego stanu zdrowia i stosują odpowiednie leczenie
    • – W Polsce wykrywalność hipercholesterolemii rodzinnej sięga jednak obecnie zaledwie ok. trzech proc. u dzieci i u czterech proc. dorosłych
      • – Lipidogram został włączony do bilansu sześciolatka od 1 maja 2025 roku. To krok mający zwiększyć wykrywalność hipercholesterolemii rodzinnej już u najmłodszych dzieci.
• Hipercholesterolemia dotyka ponad połowę Polaków
• Hipercholesterolemia to podwyższony cholesterol, który zwiększa ryzyko zaburzeń w układzie krążenia. Początkowo nie daje objawów. Rozpoznaje się ją na podstawie wyników badań krwi. W Polsce dotyka około 60 proc. dorosłych, jednak tylko nieliczni są świadomi swojego stanu zdrowia i stosują odpowiednie leczenie.
• Cholesterol występuje w dwóch frakcjach. Pierwszą jest LDL (zły cholesterol), który odpowiada za odkładanie się cząsteczek cholesterolu w ścianach tętnic i powoduje miażdżycę, zaburzenia krążenia i zawał serca. Drugą frakcją jest HDL (dobry cholesterol). Działa on ochronnie na ściany naczyń i pełni funkcje przeciwmiażdżycowe.
• Wśród czynników ryzyka wystąpienia hipercholesterolemii można wyróżnić uwarunkowania genetyczne, choroby przewlekłe i długotrwałe stosowanie leków, niezdrowe nawyki żywieniowe oraz niską aktywność fizyczną.
• Lipidogram (profil lipidowy) to badanie, które określa poziom cholesterolu całkowitego, LDL, HDL i trójglicerydów we krwi. Pozwala ocenić stan gospodarki lipidowej organizmu.
• Wskazaniem do wykonania badania jest przede wszystkim nadwaga, otyłość, brak aktywności fizycznej, posiadanie w rodzinie osób z chorobami układu krążenia, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, choroby nerek, skłonność genetyczna do podwyższonego cholesterolu, palenie papierosów oraz nadużywanie alkoholu.
• Hipercholesterolemii można zapobiec poprzez m.in. dbanie o aktywność fizyczną każdego dnia, stosowanie diety i zdrowych nawyków żywieniowych oraz unikania alkoholu i papierosów. Należy również utrzymywać właściwą masę ciała oraz kontrolować swój poziom cholesterolu.
• Normy stężenia cholesterolu we krwi
• Profil lipidowy (lipidogram) odzwierciedla stan gospodarki lipidowej organizmu, a badanie obejmuje pomiar:
• – całkowitego cholesterolu,
• – cholesterolu HDL,
• – cholesterolu LDL,
• – cholesterolu nie-HDL,
• – trójglicerydów (TG).
• Lipidogram wykonywany jest w ramach badań kontrolnych i pozwala na ocenę ryzyka rozwoju miażdżycy i chorób układu sercowo-naczyniowego, m.in. choroby wieńcowej, zawału serca, udaru mózgu i miażdżycy.
• Warto podkreślić, że został opublikowany dokument „Wytyczne Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej i Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego dotyczące diagnostyki laboratoryjnej zaburzeń gospodarki lipidowej”.
• Zgodnie z nim normy profilu lipidowego wyglądają następująco:
• – cholesterol całkowity: < 190 mg/dl (< 4,9 mmol/l);
• – cholesterol HDL: kobiety > 45 mg/dl (> 1,2 mmol/l); mężczyźni > 40 mg/dl (> 1 mmol/l);
• – triglicerydy: na czczo < 100 mg/dl (< 1,1 mmol/l); nie na czczo < 125 mg/dl (1,4 mmol/l);
• – cholesterol LDL: w zależności od ryzyka sercowo-naczyniowego:
• ekstremalne < 40 mg/dl (< 1 mmol/l);
• bardzo duże < 55 mg/dl (< 1,4 mmol/l);
• – cholesterol nie-HDL: w zależności od ryzyka sercowo-naczyniowego:
• ekstremalne < 70 mg/dl (< 1,8 mmol/l);
• bardzo duże < 85 mg/dl (< 2,2 mmol/l);
  • duże < 100 mg/dl (< 2,6 mmol/l);
  • umiarkowane < 130 mg/dl (< 3,4 mmol/l).
  • Lipidogram w bilansie sześciolatka
  • Od 1 maja lipidogram jest częścią bilansu sześciolatka. Lekarzom zależało na umieszczeniu lipidogramu w bilansie sześciolatka wykonywanym w podstawowej opiece zdrowotnej, ponieważ to moment, w którym na badanie zgłasza się większość, ok. 75 proc. rocznika.
  • Hipercholesterolemia rodzinna to wrodzona choroba uwarunkowana genetycznie, dziedziczona w sposób autosomalnie dominujący, związana z występowaniem podwyższonego stężenia całkowitego cholesterolu i frakcji LDL we krwi.
  • W Polsce wykrywalność hipercholesterolemii rodzinnej sięga jednak obecnie zaledwie ok. trzech proc. u dzieci i u czterech proc. dorosłych. 
  • Obecnie większość przypadków tej choroby wykrywana jest przy okazji innych badań np. w ramach hospitalizacji lub przez długi czas – wcale.
  • Na chorobę u dziecka wskazywać może poziom cholesterolu LDL wyższy niż 130 mg/dl (w dwukrotnie wykonanym badaniu), choć najczęściej obciążone nią dzieci mają wynik powyżej 200 mg/dl. – Prawidłowy poziom LDL u dziecka wynosi poniżej 100 mg/dl – zaznaczyła ekspertka.
  • Po wykryciu w bilansie podejrzenia hipercholesterolemii dziecko będzie kierowane na dalszą diagnostykę i leczenie do poradni specjalistycznej (diabetologicznej, endokrynologicznej lub metabolicznej). Jeśli badania genetyczne potwierdzą diagnozę, konieczne będzie włączenie leków (statyny), które pacjent będzie przyjmować już na stałe. W przypadku braku osiągnięcia celu terapeutycznego lub nietolerancji statyn pacjent może wejść w program lekowy.
  • Wynik badania dziecka będzie też informacją dla rodziców, jeśli sami są niezdiagnozowani – jeżeli chorobę rozpozna się u dziecka, to wiadomo, że jeden z rodziców przekazał ten gen i sam też powinien podjąć leczenie.
  • Badanie będzie prowadzone na próbce krwi żylnej pobranej na czczo. W przypadku wykrycia nieprawidłowości w zakresie poziomu cholesterolu LDL (> 130 mg/dl) będzie konieczne powtórne badanie, aby potwierdzić i uśrednić oznaczenia. W razie potwierdzenia nieprawidłowości, lekarz wykonujący badanie bilansowe kieruje pacjenta do leczenia specjalistycznego w poradni endokrynologicznej, diabetologicznej lub chorób metabolicznych dla dzieci.